آیا نصف جهان باز هم می‌لرزد؟!

آیا نصف جهان باز هم می‌لرزد؟!

به گزارش اروم نیوز ، از زلزله کاکی بوشهر گرفته تا زلزله مهیب و 7.5 ریشتری سراوان در استان سیستان و بلوچستان، و اینک و در کمتر از چند روز توپ زلزله به زمین نصف جهان می‌رسد تا این سوال در ذهن‌ها شکل گیرد که مبادا توپ مهیب زلزله در پهنه این مرز و بوم چرخیدن آغاز کرده و اگر به تهران ‌یا یک کلانشهر دیگر برسد، چه خواهد شد؟!!

جهت مشاهده ی کامل مطلب به ادامه مطلب مراجعه فرمایید...

آیا اصفهان لرزه خیز است؟

دشت آبرفتی اصفهان، به نظر ایمن می‌رسید. بلندترین ارتفاع نزدیک این شهر، قله کرکس با ارتفاع 3895 متر از سطح دریاست که در شهر نطنز قرار گرفته‌ و در هوای صاف از بیشتر مناطق شهر اصفهان قابل مشاهده است. اما از کرکس نزدیک‌تر و درست در حاشیه شهر اصفهان چندین رشته کوه قرار دارد که ارتفاع چندان قابل توجهی ندارند، ولی می‌توانند نماد روشنی از حرکات کوه‌زایی و فعالیت‌های تکتونیکی باشند. این ارتفاعات که مشهورترین آنها کوه صفه است تقریبا 2257 متر ارتفاع دارد و در جنوب غربی شهر قرار گرفته است. در نقشه پهنه بندی زلزله، شهر اصفهان با روشن‌ترین رنگ مشخص شده است! که این به معنی ریسک پایین زلزله خیزی آن است.

همین دستاویزی برای برخی مهندسان عمران و بساز بفروش‌هاست که در مقاوم سازی سازه‌ها، با همین بهانه تا آنجا که می‌شود اصول مقاوم سازی در برابر زمین لرزه‌ها را زیر پا بگذارند، اما آیا اصفهان واقعا ایمن است؟! آیا وجود بناهای سالم و سرپایی از زمان قرون ابتدایی اسلامی مانند مسجد جامع اصفهان و یا حتی بنای سالمی بر فراز کوه آتشگاه که به ساسانیان نسبت داده می‌شود، می‌تواند دلیلی بر ایمن بودن این شهر باشد؟!

چشمها را باید شست...

شاید همین اشتباه، یعنی دیدن بناهای تاریخی سالم یک شهر و حکم صادر کردن درباره ایمن بودن آن شهر از زمین لرزه، بارها سبب کشته و زخمی شدن هزاران نفر در ایران زمین شده است. نمونه بارز آن شهر مصیبت دیده بم است که بنای سرپای ارگ بم که بزرگترین بنای خشتی جهان و متعلق به زمان ساسانیان بود، سبب فریب مسوولان شد و سرانجام پس از حدود دو هزار و پانصد سال در سال 1382 شمسی مردم آن شهر را به مصیبت نشاند! گاهی فراموش می‌کنیم که زلزله‌ها می‌توانند دوره بازگشت‌هایی طولانی و حتی چند هزار ساله داشته باشند...

ایمن خواندن اصفهان از زلزله یا حتی نسبت دادن درجه خطرپذیری کم به آن خنده دار به نظر می‌رسد، زیرا رشته کوه‌های متعدد اطراف آن کاملا فعال بودن صفحه‌ها‌(پلیت‌های) زیر پای مردم این شهر را نشان می‌دهد و بی‌شک آبرفتی بودن آن در مناطق وسیعی از دشت اصفهان سبب پنهان شدن رخنمون‌هایی از گسل‌های فعال زیر آبرفت شده است.

گسلهای فعال استان اصفهان مانند گسل فعال زاگرس، گسل قم – زفره، دهشیر، بافران، کاشان، کلاه قاضی و ایران کوه، بارها سبب زلزله‌های ویرانگری در این استان و کشته شدن هزاران نفر در تاریخ این استان شده است.

متاسفانه طی سال‌های اخیر دقیقا در مجاورت گسل‌های کلاه قاضی و بهارستان، شهر بزرگی به نام بهارستان ساخته شده که در بیشتر ساختمان‌های آن نیز رعایت اصول مقاوم سازی در برابر زلزله انجام نشده است. شواهد تاریخی زمین لرزه‌های مهیبی در اطراف آن را نشان می‌دهد و متاسفانه این گسل لغزش کاملا معنا داری در طول سال دارد که خبر از توان لرزه خیزی آن می‌دهد.

همچنین گسل مشهور به قم – زفره نیز از مظنونان اصلی کشتار صدها نفر طی تاریخ چند هزار ساله این استان است که از قضا هراز گاهی نیز شهر اصفهان را می‌نوازد. حتی این گسل در زمان های دور زلزله‌هایی با بزرگای 7.6 دهم ریشتری را نیز سبب شده است!

160 سال قبل زمین لرزه 7 ریشتری که این گسل مسبب آن بود، سبب کشته شدن هزار و 200 نفر در مناطقی از استان شد و هزاران خانه را ویران کرد. همچنین صبح روز سه شنبه 25 آذرماه سال 1157 هجری شمسی زلزله‌ای به بزرگی 6.2 دهم ریشتر هشت هزار نفر از اهالی کاشان و آران و بیدگل را به کام مرگ کشید که باز هم قاتل اصلی همین گسل بود. 23 اردیبشهت ماه سال 1223 هجری شمسی نیز زلزله 4.6 دهم ریشتری جوشقان و قهرود کاشان که با منشأ این گسل بود، سبب کشته شدن هزار و 600 نفر از اهالی این مناطق شد. حتی سال 84 نیز تکان‌های شدید ناشی از زلزله 4.8 دهم ریشتری این گسل مناطق وسیعی از استان و از جمله مناطقی از شهر اصفهان را لرزاند.

اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود....

پرده برداری از شدیدترین زلزله چند دهه اخیر شهر اصفهان!

ساعت 12:50:02:33 بعد از نیمه شب گذشته، ناگهان صدای مهیبی شنیده شد و شهر اصفهان به لرزه افتاد. مردم سراسیمه خانه‌های خود را ترک کرده و به فضاهای باز و پارک‌ها هجوم بردند. ترافیک خیابان‌های نصف جهان را فرا گرفت. بک گراندی که طی هفته گذشته از زلزله‌های بوشهر، سراوان و تسوج آذربایجان شرقی در ذهن مردم شکل گرفته بود، ترس‌شان را دو چندان کرد. مردم بیم آن داشتند که این پیش لرزه‌ای از یک زلزله بزرگتر باشد.

در اولین دقایق معلوم شد این زلزله با بزرگی 4.1 دهم ریشتر و در حوالی حبیب آباد اصفهان و در عمق هشت کیلومتری زمین رخ داده است. عمق هشت کیلومتری برای یک زلزله به بزرگای بالای چهار ریشتر، عمق بسیار کمی است و سبب مهیب تر شدن زلزله و تکان‌های شدید آن ناشی از افزوده شدن بر مولفه بیشینه شتاب افقی در سطح زمین می‌شود. شاید این یکی از مهمترین دلایل تکان‌های محسوس سازه‌ها در دیار نصف جهان و به دنبال آن وحشت مردم بود.

در همین زمینه دکتر صفایی، دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه اصفهان که از محققان برجسته در زمین زلزله و شناسایی گسل‌هاست، به ایسنا می‌گوید: به احتمال زیاد منشا این زمین لرزه گسل شمال شرق اصفهان در فاصله تقریبا 18 کیلومتری این شهر است که از حوالی شهر اصفهان و شاهین شهر عبور می کند و در سال 1383 در جریان شناسایی گسل‌های شهر اصفهان که پروژه‌ای برای شهرداری اصفهان بود توسط ما شناسایی شد.

وی در پاسخ به این سوال ایسنا که آیا احتمال زلزله‌های دیگری با منشأ این گسل نیز وجود دارد، گفت: این گسل قدرت لرزه خیزی زیادی ندارد و احتمال تکرار زلزله‌های شدید دیگر اگرچه کاملا منتفی نیست، اما احتمال بسیار کمی دارد.

صفایی درباره گسل‌های شناسایی شده توسط وی و همکارانش در محدوده شهر اصفهان نیز خبر غیر منتظره و تکان دهنده‌ای دارد: ما در شعاع صد کیلومتری اطراف شهر اصفهان 63 گسل فعال را شناسایی کرده‌ایم که برخی از آنها از اطراف شهر اصفهان می‌گذرند.

او درباره گسل‌های داخل شهر نیز می‌گوید: چند گسل را شناسایی کرده‌ایم که از محدوده شهر عبور می کند و زیر آبرفتها پنهانند اما با استفاده از ارتفاعات حاشیه شهر به وجود آنها پی‌بردیم.

آیا رابطه‌ای میان زلزله‌های بوشهر، سراوان، تسوج و اصفهان هست؟!

صفایی در پاسخ به این سوال ایسنا می‌گوید: وقتی گسلی فعال می‌شود و زلزله بزرگی رخ می‌دهد، در فعالیت سایر گسل‌ها نیز تغییراتی ایجاد می‌شود. دقیقا مانند قطعات یک پازل که با لرزاندن یک قطعه سایر قطعات نیز به لرزه می‌افتند.

وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا رابطه معنی داری میان زلزله‌های کوچک و حدود دو ریشتری فولاد شهر، پیربکران و زیباشهر اصفهان طی روزهای گذشته و زلزله اخیر وجود دارد، می گوید: در جنوب غرب اصفهان به دلیل برخورد چند گسل، تمرکزی از زمین لرزه‌ها را داریم و در این منطقه زلزله‌های خفیف زیادی تاکنون رخ داده است.

نصف از نصف جهان ایمن نیست!

با همه این توصی‌فها، سازه‌ها در شهر اصفهان، مانند همه کلانشهرهای ایران ایمنی چندانی در برابر زمین لرزه‌ها ندارد. فرقی نمی کند، در دیار نصف جهان هم مانند سایر مناطق کشور، نظارت چندانی بر ساخت و سازها وجود ندارد و روابط مثل همیشه بر ضوابط برتری دارد!

چندی قبل رییس کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان گفته بود: به طور نسبی حدود ۵۰ درصد خانه‌های شهر اصفهان در مقابل زلزله غیر ایمن بوده و تنها خانه هایی که طی چهار یا پنج سال اخیر ساخته شده اند در برابر زلزله مقاوم می باشند. مصطفی بهبهانی همچنین گفته بود ساختمان‌های ساخته شده در دهه 67 شمسی تا 80 درصد در برابر زلزله آسیب پذیرند!

متاسفانه در نگاه مسوولان شهری احیای بافت‌های فرسوده اصفهان چیزی جز در هم کوبیدن خانه‌های زیبای قدیمی شهر و ساختن ساختمان‌هایی که پول بیشتری عاید شهرداری می‌کنند، نیست، حال آنکه برخی از ساختمان‌های تازه تاسیس طی سال‌های اخیر هم آشکارا از ضوابط مربوط به زلزله سر باز زده‌اند! اما زور مسوولان شهری بیشتر به خانه‌های نقلی و زیبای بافت فرسوده و تاریخی اصفهان می‌رسد تا بساز بفروش‌های قهار!!

از تهران چه خبر؟!

امسال را باید سال زلزله‌های فراوان دانست. گویی صفحه‌های‌(پلیت) بزرگ و اصلی لغزش عجیبی را زیر پلیت فلات ایران شروع کرده‌اند. در این میان اما زلزله‌ها قربانیان‌شان را از متراکم ترین مناطق از نظر جمعیتی انتخاب می‌کنند. شانس زیادی آوردیم که زلزله مهیب سراوان دارای مکانیسم نرمال بود و در منطقه‌ای خالی از سکنه و همچنین در عمق زیاد رخ داد. مکانیسم نرمال از مکانیسم‌هایی است که معمولا تلفات کمی بر جا می‌گذارد. زلزله‌ای اگر در تهران رخ دهد با توجه به ساز و کار گسل‌های آن، با مکانیسم‌هایی خواهد بود که تلفات بسیار زیادی برجا خواهد گذاشت!

ما فراموشکاریم!

وقتی فصل گرم می‌رسد روی ریزگردهای عربی متمرکز می‌شویم و آلودگی کلانشهرها در فصل زمستان را فراموش می‌کنیم. وقتی فصل سرد می‌رسد به آلودگی کلانشهرها می‌چسبیم و ریزگردها را که معمولا در فصل‌های گرم کشور را آلوده می‌کنند، فراموش می‌کنیم! وقتی زلزله‌ای در جایی از کشور رخ می دهد یاد زلزله تهران و کلانشهرها و فجایع ناشی از آن می‌افتیم! اگر زلزله‌ای رخ ندهد، برآمده شدن هر روزه گسل‌های تهران را از یاد می‌بریم! ما که وقتی جایی ویران می‌شود، وام و تسهیلات برای ساخت سازه‌های مقاوم می‌دهیم، چرا امروز و قبل از خراب شدن سقف‌ها بر سر مردم، این کار را نکنیم؟!

راستی یادمان نرود، اگرچه شهر در امن و امان است اما آن پایین زیر پایمان، صفحه‌ها آرام آرام در حرکتند!